Τι είναι η δικαστική συμπαράσταση;;;
Του Δημήτρη Πιπεράκη, δικηγόρου, διαχειριστή και εταίρου της Piperakis-Kostopoulos Law Firm
- ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΕΘΟΥΝ ΥΠΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Σύμφωνα με το άρθρο 1666 ΑΚ, σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλονται τα εξής ενήλικα πρόσωπα:
α) Όσοι, λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής, ή λόγω σωματικής αναπηρίας, αδυνατούν ολικά ή μερικά να φροντίζουν μόνοι για τις υποθέσεις τους. Ως ψυχική ή διανοητική διαταραχή εννοείται κάθε ψυχικό ή διανοητικό πρόβλημα που εμποδίζει την ελεύθερη διαμόρφωση της βούλησης ή της κρίσης (για το λόγο ότι μειώνει σημαντικά την ικανότητα του αντικειμενικού ελέγχου της πραγματικότητας), όπως είναι οι γνήσιες ψυχώσεις, αλλά και οι οργανοψυχικές παθήσεις, που οφείλονται σε παθολογοανατομικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου ή και σε άλλες εγκεφαλικές διαταραχές· περιλαμβάνονται έτσι εδώ και η γεροντική άνοια, καθώς και η λεγόμενη «κατάσταση διφορούμενων φρενών» του προηγούμενου δικαίου (παλ. ΑΚ 1705 αρ. 1). Η ψυχική ή διανοητική διαταραχή δεν χρειάζεται να είναι μόνιμη, θα πρέπει όμως να συνεπάγεται την ολική ή μερική αδυναμία του πάσχοντος να φροντίζει μόνος του τις (προσωπικές ή περιουσιακές) υποθέσεις του. Την ίδια αδυναμία θα πρέπει να συνεπάγεται, ως προϋπόθεση για τη θέση σε δικαστική συμπαράσταση, και η σωματική αναπηρία, που μπορεί, κατά τα λοιπά, να είναι οποιουδήποτε είδους, δηλαδή να αφορά είτε τα όργανα των αισθήσεων είτε τα όργανα της κίνησης είτε και οποιαδήποτε άλλα όργανα, χωρίς να ενδιαφέρει αν πρόκειται για πρόβλημα που εμφανίστηκε με τη γέννηση του πάσχοντος ή αργότερα (κάτι που ισχύει, βέβαια, και για την ψυχική ή διανοητική διαταραχή).
β) Όσοι λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού εκθέτουν στον κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό τους, το σύζυγό τους, τους κατιόντες τους ή τους ανιόντες τους. Ως ασωτία εννοείται το χαρακτηρολογικό ελάττωμα του προσώπου που ξοδεύει αλόγιστα σε σχέση με την οικονομική του κατάσταση και με τις υποχρεώσεις του να διατρέφει τους συγγενείς του, άσχετα πάντως από τα κίνητρα των δαπανών του ή τον ηθικό ή ανήθικο τρόπο της ζωής του. Τοξικομανία, εξάλλου, υπάρχει σε κάθε περίπτωση εξάρτησης του ατόμου από οποιαδήποτε τοξική ουσία. Τα ελαττώματα, πάντως, της ασωτίας, της τοξικομανίας και του αλκοολισμού θα πρέπει να συνεπάγονται τον κίνδυνο της στέρησης είτε του ίδιου του ατόμου, που θα υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση, είτε των τρίτων προσώπων που αναγράφονται στο νόμο προφανώς ως δικαιούχοι διατροφής απέναντι στον υποψήφιο συμπαραστατούμενο. Ειδικά, συνεπώς, στις περιπτώσεις των συγκεκριμένων χαρακτηρολογικών ελαττωμάτων, ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης, που βασικά λειτουργεί υπέρ του «συμπαραστατουμένου», αποτελεί μέτρο προστασίας και τρίτων, που κινδυνεύουν από τη συμπεριφορά εκείνου για τον οποίο ζητείται η δικαστική συμπαράσταση.
- ΕΝΑΡΞΗ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Τα αποτελέσματα της δικαστικής συμπαράστασης εκκινούν από τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης. Για την έναρξη όμως του λειτουργήματος του δικαστικού συμπαραστάτη απαιτείται τελεσιδικία της απόφασης που τον διορίζει, ήτοι παρέλευση της προθεσμίας άσκησης έφεσης επί της οριστικής απόφασης του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου.
Ο ως άνω διαχωρισμός του χρόνου έναρξης των αποτελεσμάτων της δικαστικής συμπαράστασης και της χρόνου έναρξης του λειτουργήματος του δικαστικού συμπαραστάτη, έχει ως συνέπεια τον διορισμό προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη για το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα έως την τελεσιδικία της απόφασης διορισμού του.
- ΟΛΙΚΗ Ή ΜΕΡΙΚΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ;
Η δικαστική συμπαράσταση μπορεί να είναι ολική ή μερική, για όλες ή για μερικές από τις πράξεις και δικαιοπραξίες του πάσχοντος και αυτό εξαρτάται βεβαίως από το βαθμό της αναπηρίας και την κατάσταση της υγείας του. Έτσι, το δικαστήριο, όταν υποβάλλει ένα πρόσωπο σε δικαστική συμπαράσταση:
Είτε τον κηρύσσει ανίκανο για όλες τις δικαιοπραξίες, διότι κρίνει ότι αδυνατεί να ενεργεί για αυτές αυτοπροσώπως (στερητική δικαστική συμπαράσταση, πλήρης ή μερική).
Είτε ορίζει ότι για την ισχύ όλων ή ορισμένων δικαιοπραξιών του απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση, πλήρης ή μερική).
- ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΠΡΟΣ ΑΙΤΗΣΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΑ
- Ο ίδιος ο πάσχων
- Ο σύζυγος του πάσχοντος
- Τα ενήλικα τέκνα του
- Οι γονείς του πάσχοντος.
- Ο αρμόδιος Εισαγγελέας Πρωτοδικών, μετά τη σχετική πληροφόρηση από συγγενικά πρόσωπα, όπως αδέλφια ή άλλα φιλικά πρόσωπα, τα οποία δεν δύνανται εκ του νόμου να υποβάλλουν την αίτηση και ως εκ τούτου κρίνεται αναγκαία η παρέμβαση του Εισαγγελέα
- Το Δικαστήριο αυτεπαγγέλτως
- ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Ως δικαστικός συμπαραστάτης διορίζεται από το Δικαστήριο, το φυσικό πρόσωπο που έχει προτείνει αυτός τον οποίο αφορά η δικαστική συμπαράσταση, εφόσον έχει συμπληρώσει το δέκατο έκτο (16ο) έτος της ηλικίας του και το προτεινόμενο πρόσωπο κρίνεται κατάλληλο και μπορεί κατά το νόμο να διορισθεί.
Αν αυτός που χρειάζεται τη συμπαράσταση δεν προτείνει κανέναν ή αν εκείνος που προτάθηκε δεν κρίνεται κατάλληλος, το δικαστήριο επιλέγει ελεύθερα αυτόν που κρίνει περισσότερο κατάλληλο για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Στην περίπτωση αυτή λαμβάνονται υπόψιν οι δεσμοί που διατηρεί το πρόσωπο με τους συγγενείς του και ιδίως με τους γονείς, τα τέκνα και το σύζυγό του καθώς και τον κίνδυνο από την τυχόν υφιστάμενη αντίθεση συμφερόντων ανάμεσα στον συμπαραστατέο και σε αυτόν που πρόκειται να διορισθεί ως δικαστικός συμπαραστάτης. Επίσης, λαμβάνεται υπόψιν η τυχόν βούληση του συμπαραστέου σχετικά με τον αποκλεισμό συγκεκριμένου προσώπου.
ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΥ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗ:
Το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να διορίσει μετά από αίτηση της από τα πρόσωπα που ανωτέρω αναφέρθηκαν ή και αυτεπαγγέλτως, προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη. Η εξουσία του περιλαμβάνει κάθε ασφαλιστικό μέτρο απαραίτητο για να αποφευχθεί σοβαρός κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατέου. Για το διάστημα από τη δημοσίευση της απόφασης του δικαστηρίου έως την τελεσιδικίας της, ο διορισμός προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη είναι υποχρεωτικός και γίνεται με την ίδια την δικαστική απόφαση.
ΤΟ ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ:
Το εποπτικό συμβούλιο διορίζεται από το αρμόδιο Δικαστήριο και αποτελείται από τρία (3) έως πέντε (5) μέλη (συγγενείς και φίλους του πάσχοντος). Σκοπός του εποπτικού συμβουλίου είναι ο έλεγχος του δικαστικού συμπαραστάτη. Εκτός της από την εποπτεία της δράσης και των ενεργειών του δικαστικού συμπαραστάτη με βάση το συμφέρον του συμπαραστατούμενου, το εποπτικό συμβούλιο διαδραματίζει συχνά και συμβουλευτικό ρόλο ενώ, υφίστανται ορισμένες ενέργειες για της οποίες απαιτείται υποχρεωτικώς να έχει προηγηθεί η έγκριση του εποπτικού συμβουλίου. Το τριμελές ή πενταμελές εποπτικό συμβούλιο προτείνεται με το δικόγραφο της αίτησης δικαστικής συμπαράστασης και με αυτό συνυποβάλλονται και όλα τα στοιχεία της ταυτότητας αυτών και οι διευθύνσεις κατοικίας της.
ΑΡΣΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ:
Αν έλλειψαν οι λόγοι που προκάλεσαν τη δικαστική συμπαράσταση, το δικαστήριο αίρει τη δικαστική συμπαράσταση με απόφασή του ύστερα από αίτηση των προσώπων που μπορούν να τη ζητήσουν, ή και αυτεπαγγέλτως. Στην περίπτωση του άρθρου 1667 παρ.2 ΑΚ, το δικαστήριο αποφασίζει την άρση της δικαστικής συμπαράστασης κατά την ελεύθερη κρίση του, μόνο αν το ζητήσει ο συμπαραστατούμενος
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ
α) αντίγραφα των αστυνομικών ταυτοτήτων ή άλλων δημοσίων νομιμοποιητικών εγγράφων του αιτούντος και των μελών του 3μελούς ή 5μελούς εποπτικού συμβουλίου.
β) ΙΑΤΡΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ, κυρίως κρατικά, δημόσια, πιστοποιητικά, ΕΓΓΡΑΦΑ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ, ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΒΕΒΑΙΩΣΕΙΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΣΕ ΟΙΚΟΥΣ ΕΥΓΗΡΙΑΣ– σημαντική διευκρίνιση: αν τα έγγραφα είναι από ιδιώτη και όχι από δημόσιο φορέα, θα χρειαστεί να διεξαχθεί έκθεση πραγματογνωμοσύνης
γ) Έγγραφο ή απόφαση Πρόνοιας καταβολής (αναπηρικού) επιδόματος ή σύνταξης.
δ) Αντίγραφο της Απόφασης αναπηρίας από ΙΚΑ ή από άλλο δημόσιο ασφαλιστικό φορέα, όπου και φαίνεται το ποσοστό αναπηρίας ή η ασθένεια.
ε) Πιστοποιητικό Οικογενειακής Κατάστασης αιτούντος και ασθενούς, για να προκύπτει η σχέση των.
στ) Αντίγραφο του βιβλιαρίου της οικονομικής ενίσχυσης του παθόντος.
Ζ) Τυχόν έγγραφα που αποδεικνύουν τις ανειλημμένες υποχρεώσεις του πάσχοντος, εκκρεμή δικαστήρια, μισθώσεις, συμβάσεις και λοιπές υποχρεώσεις, ώστε να αποδεικνύεται η ανάγκη νόμιμου εκπροσώπου και το κατεπείγον για έκδοση προσωρινής διαταγής, κλπ
ΑΡΜΟΔΙΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
Το αρμόδιο δικαστήριο είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο της κατοικίας ή της συνήθους διαμονής του ασθενούς – συμπαραστατέου, το οποίο δικάζει με την διαδικασία της Εκουσίας Δικαιοδοσίας.
Η συζήτηση της υποθέσεως γίνεται κεκλεισμένων των θυρών, όπου ο Δικαστής μη δεσμευόμενος από τα αιτήματα των διαδίκων αποφασίζει:
α) αν πρέπει να τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση ο υπέρ ου η αίτηση,
β) για ποιες πράξεις και
γ) ποιος θα ασκεί τις απαραίτητες νομικές ενέργειες για λογαριασμό του.
Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την έκδοση της δικαστικής απόφασης, η οποία αποφασίζει επί όλων των προαναφερόμενων ζητημάτων. Συγκεκριμένα το Δικαστήριο δύναται:
– Να τον κηρύσσει ανίκανο για όλες (πλήρης) ή για ορισμένες δικαιοπραξίες (μερική), γιατί κρίνει ότι αδυνατεί να ενεργεί για αυτές αυτοπροσώπως (στερητική δικαστική συμπαράσταση), ή
– Να ορίζει ότι για την ισχύ όλων (πλήρης) ή ορισμένων δικαιοπραξιών (μερική) απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση), ή
– Να αποφασίζει τον συνδυασμό των δύο προηγούμενων ρυθμίσεων
ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΚΤΟ ΤΗΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ: Απαιτείται η έγκαιρη επίδοση με δικαστικό επιμελητή αντιγράφου της αίτησης δικαστικής συμπαράστασης στον ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ του Πρωτοδικείου, στην κατά τόπο αρμόδια Κοινωνική Υπηρεσία και στον ασθενή – συμπαραστατέο (συνήθως γίνεται θυροκόλληση σε περιπτώσεις βαριάς αναπηρίας, ή επιδίδεται σε κάποιο σύνοικο που δεν είναι ο αιτών ή στην υπηρέτρια ή στην αποκλειστική νοσοκόμα του ασθενούς ή επίδοση στον Διευθυντή της Κλινικής ή του Νοσοκομείου, εάν νοσηλεύεται ο πάσχων).
Η Piperakis – Kostopoulos Law Firm διαθέτει την εμπειρία και την τεχνογνωσία να σας συμβουλεύει, αλλά και να σας προστατεύσει προκαταβολικά ή μετά την επέλευση του κινδύνου. Τα ζητήματα που θίγονται ανωτέρω εντάσσονται στο πεδίο των δεξιοτήτων μας, γεγονός που αποτελεί εχέγγυο ως προς τον προσήκοντα από εμάς χειρισμό του θέματος που μας αναθέτετε.